Nakładem Wydawnictwa Towarzystwa Naukowego KUL wyszła oczekiwana praca autorstwa prof. Mirosława Piotrowskiego „Narodowe Siły Zbrojne na Lubelszczyźnie 1944-1947”.
NSZ na w tym regionie sformowały się na przełomie listopada i grudnia 1942 r., a od połowy 1944 r. stanęły przed nowym wezwaniem – aktywności w ramach tzw. „Polski Lubelskiej”. Zauważyć należy, iż na płaszczyźnie geopolitycznej oraz ideowej narodowcy od samego początku głosili koncepcje dwóch wrogów. Po przegranej narodowo-socjalistycznych Niemiec, zwróciły się przeciwko komunistycznemu zniewoleniu, realizowanemu przez Związek Sowiecki wraz z „polskimi” komunistami.
Omawiana publikacja jest pierwszym monograficznym ujęciem dziejów Narodowych Sił Zbrojnych na tym terenie po II wojnie światowej (wcześniej M. Piotrowski m.in. opublikował przyczynek do działalności Stronnictwa Narodowego – będącego w dużej mierze zapleczem politycznym NSZ: patrz. Stronnictwo Narodowe na Lubelszczyźnie w latach 1944-1947, [w:] Ojczyzna i Wolność. Prace ofiarowane Profesorowi Janowi Ziółkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin , red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, E. Ziółek, Lublin 2000 s. 603-623). Dzieje tej formacji z okresu niemieckiej okupacji też nie są do końca zbadane. Z tym tematem pierwszej połowie lat 90-tych zmierzył się Marcin Zaborski (patrz: Okręg Lubelski Narodowych Sił Zbrojnych, [w:] Narodowe Siły Zbrojne, Materiały z sesji naukowej poświęconej historii Narodowych Sił Zbrojnych, red. P. Szucki, Warszawa 1994, s. 179-237), który jedynie zarysował zagadnienie ukazując główne aspekty tego tematu. Praca Mirosława Piotrowskiego jest podzielona na dwie zasadnicze części: opracowanie oraz słownik zawierający 870 biogramów żołnierzy NSZ aktywnych po 1944 r. na badanym terenie.
Opracowanie zasadnicze składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym autor przedstawia: genezę zarys działalności NSZ w Okręgu Lubelskim podczas II wojny światowej. Drugim rozdziale ukazuje odbudowę struktur NSZ po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie a także obsadę Komendy Okręgi III (XVI) Lublin oraz komend powiatowych, jak również analizę liczebności oddziałów w poszczególnych rejonach Okręgu. Niezwykle ważny a zarazem najciekawszy jest rozdział trzeci w którym Mirosław Piotrowski przedstawia akcje bojowe narodowego podziemia zbrojnego. W tym miejscu na szczególną uwagę zasługuje opis dotychczas niewyjaśnionej egzekucji, dokonanej 6 czerwca 1945 r. przez oddział NSZ pod dowództwem Mieczysława Pazderskiego ps. „Szary” na ludności ukraińskiej kolaborującej z komunistami i na konfidentach UB/NKWD we wsi Wierzchowiny. Ostatni rozdział wykracza nieco poza cezurę zawartą w tytule pracy, opisuje on inwigilacje i rozpracowanie przez Urząd Bezpieczeństwa środowiska NSZ aż do lat pięćdziesiątych, a niekiedy sześćdziesiątych XX w.
Lubelskie zbrojne formacje narodowe oznaczono jako Okręg III (XVI) NSZ, który swoim zasięgiem obejmował środkowo-południową cześć dawnego województwa lubelskiego. Według dotychczasowych ustaleń i relacji w okresie II wojny światowej na Lubelszczyźnie walczyło około 6 tysięcy żołnierzy NSZ. Bazując na nie do końca kompletnych danych sporządzonych przez komunistyczną bezpiekę ustalono nazwiska około 1300 żołnierzy tej formacji, którzy walczyli z sowieckim okupantem w latach 1944-1947. Z opisywanych działań dywersyjnych NSZ wynika, iż głównym ich celem była likwidacja posterunków UB i MO oraz nadgorliwych funkcjonariuszy bezpieki w terenie. W ten sposób zamierzano zmniejszyć ucisk ludności polskiej oraz ukazać siłę podziemia narodowego. Część prowadzonych akcji specjalnych narodowcy koordynowali z innymi formacjami zbrojnymi, działającymi na tym terenie, przed wszystkim z AK a następnie WiN.
Praca Mirosława Piotrowskiego, napisana jest w głównej mierze na aktach obecnie przechowywanych w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, ukazuje znaczenie tej formacji i jej rolę wśród innych oddziałów niepodległościowego podziemia zbrojnego na Lubelszczyźnie oraz formy zwalczania eNeSZetowców przez uzurpatorską władzę komunistyczną. Autor we wstępie zaznacza „Poznanie skali [badanego – przyp. red.] zjawiska stanowi znakomity punkt odniesienia do szerszych badań nad działalnością NSZ…”. – miejmy nadzieje, że na kolejne publikacje poświecone BOHATEROM WOLNEJ POLSKI – nie będziemy musieli długo czekać.
Maurycjusz
Mirosław Piotrowski, „Narodowe Siły Zbrojne na Lubelszczyźnie 1944-1947”, Lublin 2009, ss. 399.
Źródło: endecja.pl
