Mjr Maria Mirecka-Loryś ps. „Marta” – NOW, komendantka NOWK.
Maria Mirecka urodziła się 7 lutego 1916 roku w Ulanowie koło Niska. Należała do Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) i Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK). W 1937 roku ukończyła gimnazjum w Nisku i podjęła studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Wstąpiła w szeregi Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska. Działała także w Bratniej Pomocy. Po wybuchu wojny włączyła się w działalność ruchu oporu. Została łączniczką Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). Przybrała konspiracyjny pseudonim „Marta”. W 1941 roku zorganizowała w powiecie niżańskim komórkę Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet, zostając jej komendantką. Zagrożona aresztowaniem przez gestapo przeniesiona została do Komendy Głównej NOW w Warszawie. Po scaleniu części NOW z Armią Krajową (AK) została komendantką Wojskowej Służby Kobiet Armii Krajowej (WSK-AK). Pełniła tę funkcję do rozwiązania AK w styczniu 1945 roku. Wiosną 1945 roku mianowana została komendantką główną Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet (NZWK).
W dniu 1 sierpnia 1945 roku Maria Mirecka ps. „Marta” została aresztowana przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa na stacji kolejowej w Nisku pod zarzutem działalności w AK. Przewieziono ją do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Rzeszowie, a następnie do Warszawy. Przez cały ten okres była przesłuchiwana przez ubeków. Z Warszawy wysłano ją do więzienia w Krakowie. Na mocy amnestii wyszła z więzienia w dniu 1 września 1945 roku. Pomimo pobytu w ciężkich ubeckich aresztach i więzieniu nadal działała w konspiracji, pomagając wyjechać z kraju osobom zagrożonym aresztowaniem. W listopadzie 1945 roku UB ponownie próbowało aresztować Marię Mirecką. Ocaliła ją nieobecność w domu. W związku z zagrożeniem ze strony komunistów postanowiła wyjechać za granicę. Opuściła Polskę w grudniu 1945 roku. W lutym 1946 roku dotarła do Ankony we Włoszech, gdzie stacjonowały wojska gen. Władysława Andersa. Podjęła pracę w radiu II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych (PSZ), a później w placówce Polskiego Białego Krzyża (PBK). W Ankonie poznała swojego przyszłego męża Henryka Lorysia, oficera II Korpusu PSZ. Pobrali się w październiku 1946 roku i wyjechali do Londynu, a w 1952 roku do Stanów Zjednoczonych. Maria Mirecka-Loryś angażowała się w działalność w Stronnictwie Narodowym, Zjednoczeniu Kobiet, Związku Polek w Ameryce. Została redaktorką dwujęzycznego tygodnika „Głos Polek” oraz dyrektorką Kongresu Polonii Amerykańskiej. W 2004 roku mjr Maria Mirecka-Loryś wróciła do Polski. Zamieszkała w rodzinnym domu w Racławicach koło Niska. Jest członkiem Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.
Mjr Maria Mirecka-Loryś ps. „Marta” za swą działalność dla Polski odznaczona została: Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Zasługi Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, Medalem z okazji 75-lecia powstania Narodowych Sił Zbrojnych, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem „Pro Patria”, Złotym Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”.
Produkcja: Fundacja im. Kazimierza Wielkiego http://www.fkw.edu.pl
Reżyseria: Karol Wołek
Operator kamery i montaż: Anna Bajun
Sfinansowano przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Fundację im. Kazimierza Wielkiego ze zbiórki publicznej „Przywracamy pamięć o Żołnierzach Wyklętych”.
Źródło: https://www.fkw.edu.pl/film-mjr-maria-mirecka-lorys-ps-marta-now/
