W dniu 11.08.2024 odbyły się w Warszawie uroczystości 80. rocznicy powołania Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych.
Wydarzenie zostało zorganizowane przez Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych i Instytut Pamięci Narodowej. Uroczystość zgromadziła członków Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, delegacje Instytutu Pamięci Narodowej, przedstawicieli Armii Krajowej, Ruchu Narodowego i patriotów z całej Polski. W obchodach wziął udział weteran Narodowych Sił Zbrojnych kpt. Wincenty Białecki ps. „Mały”, który w czasie II wojny światowej był w oddziale partyzanckim w woj. świętokrzyskim. ,
Obchody 80. rocznicy powstania Brygady Świętokrzyskiej NSZ rozpoczęły się w Katedrze Polowej Wojska Polskiego uroczystą mszą świętą w intencji żyjących i za dusze zmarłych żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Po mszy św. w auli przy Katedrze goście zostali zaproszeni na poczęstunek.
Kolejną częścią obchodów były uroczystości przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Do zgromadzonych uczestników przemówienia wygłosili: prezes IPN dr Karol Nawrocki, Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, prezesa Związku Żołnierzy NSZ Karol Wołek. Po przemówieniach odbyła się ceremonia złożenia okolicznościowych wiązanek na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. W imieniu Związku Żołnierzy NSZ wiązankę złożyła delegacja w składzie: prezes Zarządu Głównego Karol Wołek, kpt. Wincenty Białecki ps. „Mały”, członek Zarządu Głównego Alicja Siałkowska, prezes Okręgu Małopolskiego Izabela Strojek.
Po złożeniu wieńców sygnalista zagrał sygnał: „Śpij kolego”. Na zakończenie uroczystości prezes Okręgu Białystok Związku Żołnierzy NSZ Kol. Mieczysław Korzeniewski odmówił Modlitwę NSZ. Poczty sztandarowe opuściły plac przed Grobem Nieznanego Żołnierza w następującej kolejności:
- poczet sztandarowy Zarządu Głównego Związku Żołnierzy NSZ – pod dowództwem Prezesa Okręgu Mazowieckiego Związku Żołnierzy NSZ Pana Lesława Gierczuka
- poczet sztandarowy Okręgu Białystok Związku Żołnierzy NSZ – pod dowództwem Prezesa Okręgu Białystok Związku Żołnierzy NSZ Pana Mieczysława Korzeniewskiego
- poczet sztandarowy Okręgu Lubelskiego Związku Żołnierzy NSZ – niesiony przez członków Sekcji Sportowo-Obronnej Związku Żołnierzy NSZ z Lublina
- poczet sztandarowy Koła Łychów Związku Żołnierzy NSZ
- poczet sztandarowy Ruchu Narodowego
Historia Brygady Świętokrzyskiej NSZ
Brygada Świętokrzyska NSZ została sformowana z oddziałów partyzanckich Akcji Specjalnej Narodowych Sił Zbrojnych z województw świętokrzyskiego i lubelskiego. Oddziały partyzanckie NSZ zostały skoncentrowane w powiecie opatowskim. W dniu 11.08.1944 roku dowództwo nad nimi objął płk Antoni Szacki ps. „Bohun”.
Zadaniem Brygady Świętokrzyskiej była realizacja programu polityczno-militarnego Narodowych Sił Zbrojnych, czyli jak najwcześniejsze, wraz z cofaniem się frontu wschodniego na tereny rdzennej Rzeszy Niemieckiej, opanowanie terenów po Odrę i Nysę Łużycką i ustanawianie tymczasowej polskiej administracji, aby ten obszar, jeszcze przed konferencją pokojową kończącą wojnę, znalazł się w całości pod polskim panowaniem.
W grudniu 1944 Brygada liczyła 822 żołnierzy. Uzbrojenie zdobywano w walkach z Niemcami i sowietami. W wyniku ofensywy Armii Czerwonej w styczniu 1945 Brygada rozpoczęła marsz przez Śląsk do Protektoratu Czech i Moraw, zawieszając czasowo działania przeciwko Niemcom. Podczas marszu na zachód do Brygady przyłączały się grupy Polaków zbiegłych z robót przymusowych, jeńcy z oflagów i stalagów, w tym grupa podchorążych z powstania warszawskiego, oraz pojedyncze osoby innych narodowości, w tym Żydzi. W maju 1945 roku jednostka liczyła już 1417 ludzi. Od 5 maja 1945 roku, po nawiązaniu kontaktów z 3. Armią Amerykańską, Brygada Świętokrzyska NSZ wznowiła działania zbrojne przeciwko Niemcom.
W dniu 5 maja 1945 roku żołnierze Brygady Świętokrzyskiej wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny Holleischen (filia KL Flossenbürg) w Holiszowie k. Pilzna. Oswobodzili około 1000 kobiet: 400 Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek, Czeszki, Holenderki, Belgijki, Rumunki, Jugosłowianki, Włoszki, Ukrainki, Rosjanki i kobiety innych narodowości.
Niemiecka obsługa obozu z SS planowała likwidację więźniarek pochodzenia żydowskiego przed nadejściem wojsk amerykańskich. Niemcy oddzielili je od pozostałych więźniarek innych narodowości, zamknęli w oddzielnym baraku, a drzwi i okna zabili deskami. Obsługa obozu podłożyła pod barak substancje łatwopalne i czekała na rozkaz podłożenia ognia, żeby spalić Żydówki żywcem. Dobrze przeprowadzony atak Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych ocalił wszystkie więźniarki, żadna nie zginęła. Straty własne Brygady NSZ wynosiły 2 rannych.
Oprócz wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie Brygada Świętokrzyska oswobodziła około 6.000 cudzoziemskich robotników przymusowych, których Niemcy zmuszali do niewolniczej pracy w swoich zakładach przemysłowych w okolicy czeskiego Holiszowa.
Żołnierze z Brygady Świętokrzyskiej NSZ rozbijali niemieckie jednostki wojskowe na terenie Czech. Wzięli do niewoli sztab jednego z korpusów niemieckich, a następnie przekazali jeńców Amerykanom. Żołnierze NSZ likwidowali organizowane przez Niemców zasadzki na zbliżających się żołnierzy amerykańskich. Amerykanie wcielili Brygadę Świętokrzyską do 2. Dywizji Piechoty Armii Stanów Zjednoczonych, zezwolili żołnierzom Brygady na noszenie na mundurach naszywki 2. Dywizji Piechoty Armii Amerykańskiej „Indian Head” i V Korpusu Armii USA, a po wojnie nie zgodzili się z żądaniem Stalina, by wydać mu żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ.
Po zakończeniu II wojny światowej Brygada Świętokrzyska NSZ została rozformowana, a jej żołnierze w większości podjęli służbę w Kompaniach Wartowniczych przy Armii USA na terenie amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec, gdzie pod dowództwem Amerykanów okupowali tereny III Rzeszy i przeprowadzali proces denazyfikacji Niemiec.
Po ograniczaniu liczebności Kompanii Wartowniczych pod koniec lat 40. XX wieku, żołnierze Brygady Świętokrzyskiej NSZ kontynuowali służbę na rzecz niepodległości Polski. Zostali przeniesieni na terytorium Francji, gdzie w wyniku porozumienia pomiędzy rządem francuskim i Naczelnym Wodzem Wojska Polskiego gen. Władysławem Andersem założyli organizację „Ogniwo” i kontynuowali szkolenia wojskowe na poligonach francuskich. Utrzymywali gotowość bojową na wypadek przekształcenia się „zimnej wojny” w „gorącą”. Ich przeznaczeniem miało być wylądowanie na ziemiach polskich ze spadochronami, jak cichociemni w czasie II wojny światowej, i stanie na czele walk partyzanckich na tyłach wojsk sowieckich, aż do całkowitego wyzwolenia ziem polskich spod okupacji sowieckiej.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 września 2017 roku, w imieniu całego narodu polskiego, przyjął przez aklamację uchwałę: „W 75. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”.
