Franciszek Filipiak ps. „Ułan” – żołnierz Wojska Polskiego i Narodowej Organizacji Bojowej, członek Stronnictwa Narodowego, uczestnik wojny obronnej 1939 roku, skazany przez Niemców na karę śmierci.
Urodził się 1 grudnia 1907 roku w Klonowej, powiat sieradzki, pod zaborem pruskim. Odbył zasadniczą służbę wojskową i przeszedł do rezerwy w stopniu podoficera. Zamieszkał w Poznaniu. Pracował jako robotnik w Warsztatach Głównych Parowozowo-Wagonowych Polskich Kolei Państwowych w Poznaniu, czyli późniejszych Poznańskich Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (w skrócie ZNTK Poznań). Był członkiem założonego w 1928 roku Stronnictwa Narodowego (SN), największej partii politycznej w Polsce międzywojennej. Został zmobilizowany przed wybuchem II wojny światowej. Wziął udział w wojnie obronnej 1939 roku. Walczył m.in. w bitwie nad Bzurą. Po zakończeniu działań wojennych uniknął niewoli i powrócił do Poznania. Wielkopolska, po zajęciu przez niemieckiego okupanta, została włączona do III Rzeszy Niemieckiej jako Kraj Warty. Językiem urzędowym stał się język niemiecki. Wprowadzono godzinę policyjną i nakaz pracy dla Polaków. Skonfiskowano broń, odbiorniki radiowe, aparaty fotograficzne. Niemal natychmiast Niemcy rozpoczęli egzekucje i wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej. Franciszek Filipiak podjął pracę na kolei jako palacz.
Pod niemiecką okupacją Polacy szybko zaczęli organizować konspirację. W dniu 16 listopada 1939 roku działacze Stronnictwa Narodowego (SN) powołali konspiracyjną organizację wojskową – Narodową Organizację Bojową (NOB). Franciszek Filipiak zaangażował się w działalność ruchu oporu. Już w grudniu 1939 roku złożył przysięgę organizacyjną i został żołnierzem NOB. Przyjął konspiracyjny pseudonim „Ułan”. Był komendantem „piątki” NOB w poznańskiej dzielnicy Górczyn. Zorganizował i prowadził powielarnię wydawanego przez Stronnictwo Narodowe pisma „Polska Narodowa”.
Na skutek dekonspiracji i zwerbowania w NOB agentów organizacja została rozbita. Pierwsze aresztowania miały miejsce w grudniu 1940 roku. Franciszek Filipiak ps. „Ułan” został aresztowany przez gestapo wiosną 1941 roku i osadzony w poznańskim Forcie VII. Fort VII był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Na terenie Wielkopolski był największym ośrodkiem eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Był także pierwszym obozem, w którym Niemcy w testowej komorze gazowej użyli gazu do masowego mordowania Polaków. W Forcie „Ułan” przeszedł ciężkie śledztwo, które było kontynuowane w niemieckich więzieniach we Wronkach i w Pile.
W dniu 5 marca 1942 roku wyrokiem niemieckiego Wyższego Sądu Rejonowego w Poznaniu (OLG Posen) Franciszek Filipiak ps. „Ułan” został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 22 kwietnia 1942 roku w niemieckim więzieniu przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu. Miał 35 lat.
dr Rafał Sierchuła/Bożena Wołek
