Jan Żok – żołnierz Narodowej Organizacji Bojowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.
Urodził się 21 stycznia 1884 roku w Chorzeminie, powiat Babimost, pod zaborem pruskim. Niewiele wiemy o jego życiu przed wybuchem II wojny światowej. Wiemy, że zamieszkał w Starołęce, obecnie jest to dzielnica Poznania. Podjął pracę jako robotnik wykwalifikowany w utworzonej w 1928 roku poznańskiej Fabryce Opon Samochodowych i Rowerowych „Stomil”, prężnie rozwijającej się polskiej firmie współpracującej z amerykańskim producentem opon General Tire and Rubber Company.
W dniu 10 września 1939 roku Niemcy zajęli Poznań. Niemal natychmiast okupant niemiecki rozpoczął egzekucje i wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej. Wielkopolska została włączona do Rzeszy Niemieckiej jako Kraj Warty. Językiem urzędowym znowu był język niemiecki. Niemcy przejęli „Stomil” i sprzedali niemieckiej spółce Continental Gummiwerke AG Hanower. W czasie niemieckiej okupacji zakład, pod nazwą Posener Gummiwerke, produkował na potrzeby niemieckiej armii, zatrudniając wielu robotników przymusowych.
Pod okupacją Polacy ponownie zaczęli organizować konspirację antyniemiecką. W dniu 16 listopada 1939 roku działacze Stronnictwa Narodowego (SN) powołali konspiracyjną organizację wojskową – Narodową Organizację Bojową (NOB). Jan Żok włączył się w działalność konspiracyjną. Wstąpił do Narodowej Organizacji Bojowej (NOB) na terenie swojego zakładu pracy. Pełnił funkcję komendanta „piątki” w Wydzielonym Obwodzie Stomil NOB. Prowadził działalność organizacyjną i kolportaż wydawanego przez Stronnictwo Narodowe pisma „Polska Narodowa”.
Niemieckie gestapo intensywnie rozpracowywało polski ruch oporu. Na skutek dekonspiracji i zwerbowania w NOB agentów organizacja została rozbita. Pierwsze aresztowania miały miejsce w grudniu 1940 roku. Jan Żok został aresztowany przez gestapo wiosną 1941 roku i osadzony w poznańskim Forcie VII. Fort VII był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Na terenie Wielkopolski był największym ośrodkiem eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Był także pierwszym obozem, w którym Niemcy w testowej komorze gazowej użyli gazu do masowego mordowania Polaków.
W dniu 28 kwietnia 1942 roku wyrokiem niemieckiego Wyższego Sądu Rejonowego w Poznaniu (OLG Posen) na sesji wyjazdowej w Lesznie Jan Żok został skazany na 10 lat obostrzonego obozu karnego. Następnego dnia wywieziono go, razem z innymi członkami NOB skazanymi w tym samym procesie, do niemieckiego więzienia w Rawiczu, skąd 12 grudnia 1942 roku zostali przetransportowani do niemieckiego obozu koncentracyjnego Mauthausen. Jan Żok otrzymał numer obozowy 18900. Zmarł w Mauthausen 21 stycznia 1943 roku. Miał 59 lat.
dr Rafał Sierchuła/Bożena Wołek
