Lista poległych żołnierzy NSZ we Włoszczowskiem

Henryk Odczyk

Gdy znajdziemy się na cmentarzu parafialnym we Włoszczowie, rzucają się w oczy liczne groby partyzanckie. W dwóch długich alejach można ich naliczyć kilkadziesiąt. Na wszystkich widnieją napisy: „polegli z rąk hitlerowskich”. Przy nazwiskach powtarzają się daty: wrzesień 1939 r., 9 VIII 1943 r., 30-31 X 1943 r. (krwawa niedziela) itd.
Pośród tych licznych mogił są i groby żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, a wśród nich – pomordowanych przez żandarmerię niemiecką 9 sierpnia 1943 roku. Duże ofiary za zaangażowanie w ruchu oporu poniósł również Kurzelów. Z rąk Niemców zginęło w tej miejscowości wielu mieszkańców, w tym także członków NSZ.
Pełna lista ofiar NSZ na naszym terenie nie jest jeszcze dokładnie znana. Niżej zamieszczamy wykaz kilkudziesięciu poległych w układzie alfabetycznym:

1. Arabas Wanda, zginąła podczas krwawej niedzieli we Włoszczowie (30-31 X 1943 r.).

2. Banaś Adam, kapral, zginął pod Kurzelowem w listopadzie 1943 r.

3. Banaś Bolesław, strzelec, zginął w listopadzie 1943 r. pod Kurzelowem. Wraz z Banasiami zginął też Rosjanin Bil.

4. Burczyn Zdzisław, z Kielc, zabity przez oddział „Garbatego” koło Nieznanowic 11 VII 1943 r.

5. Celebański Antoni, s. Piotra i Feliksy z d. Mysior, brat Stanisława. Ur. 6 V 1919 r. w Kurzelowie, 1 VIII 1943 r. zawarł związek małżeński z Janiną Kuś c. Michała. Działał w NSZ. Aresztowany w czasie pacyfikacji Kurzelowa 27 XI 1943 r. Więziony na Gestapo w Radomiu, potem w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, gdzie zginął zapewne w 1944 r.

6. Celebański Józef, s. Michała i Walerii ze Strychalskich. Ur. 20 III 1907 r. w Kurzelowie i zapisany Cielebański. W 1932 r. (już jako Celebański) zawarł ślub z Marianną Kącką z Kurzelowa. Aresztowany 9 VIII 1943 r. przez żandarmerię niemiecką w ramach akcji przeciw NSZ. Zamordowany w czasie śledztwa w Kielcach. Inni kurzelowanie z nim aresztowani – Marian Batorski, Roman Batorski i Stanisław Czarnota wywiezieni zostali do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie doczekali się wyzwolenia.

7. Celebański Stanisław, s. Piotra i Feliksy z Mysiorów, brat wspomnianego Józefa. Ur. 16 IV 1900 r. w Kurzelowie. Działał w NSZ. Zamordowany w czasie zbiorowej egzekucji 27 XI 1943 r. Pochowany w grobowcu-pomniku. Był żonaty z Feliksą Królikowską.

8. Celejowski Tadeusz „Iskra” z Czostkowa, zginął pod Olesznem 26 VII 1944 r.

9. Chruściel Franciszek, członek Komendy Powiatowej we Włoszczowie, zginął 9 VIII 1944 r. z rąk żandarmerii niemieckiej we Włoszczowie.

10. Dzidowski Roman „Zbigniew” z Częstochowy – szef wywiadu organizacyjnego Komendy Powiatowej we Włoszczowie, zginął jak poprzednik.

11. Fąfara Józef „Kmicic” z Nakła, zginął 25 VI 1944 r. pod Jaronowicami.

12. Franciszek Marian z Koniecpola, okoliczności śmierci nieznane.

13. Fryska Czesław, wysiedleniec z Poznańskiego, członek sekcji w Komendzie Powiatowej. Zginął z rąk Niemców 9 VIII 1943 r. we Włoszczowie.

14. Gaj Józef „Rogacz”, ur. 23 X 1923 r. w Połańcu. Przed wstąpieniem do oddziału mieszkał w Dwikozach, strzelec Brygady Świętokrzyskiej, ciężko ranny pod Rząbcem 8 IX 1944 r., zmarł niebawem w Radkowie i tam pochowany.

15. Kaczmarczyk Marian „Tyrolczyk”, zginął w Strzałkowie 7 V 1945 r.

16. Kapelusz Stanisław „Zawisza” z Żeleźnicy, stracony w Kielcach w 1946 r.

17. Konieczny Ignacy „Jurek”, z Czermna koło Przedborza, zginął w zasadzce żandarmerii niemieckiej pod Rudką 13 I 1944 r.

18. Kościelny Teofil lat 26 komendant placówki we Włoszczowie. Zginął z rąk Niemców 9 VIII 1943 r. we Włoszczowie.

19. Kowalczyk Czesław „Sroka”, zginął 26 VII 1944 r. pod Olesznem.

20. „Kumor”, por., brak bliższych danych, zabity przez grupę „Garbatego” 11 VII 1943 r.

21. Kuś Helena z domu Bartosińska. Ur. się w Szczekocinach w 1896 r., była żoną Stanisława, krawca z Kurzelowa. Według niektórych relacji oboje z mężem byli związani z legionami Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej, wraz z synem Euzebiuszem i córką Janiną, działała w NSZ. Aresztowana przez Niemców 18 IX 1944 r. została przewieziona do Włoszczowy i tam zastrzelona na cmentarzu żydowskim. W roku 1945 jej zwłoki przewieziono na cmentarz w Kurzelowie.

22. Lukas Bolesław, strzelec. Zginął pod Kurzelowem w listopadzie 1943 r. z rąk niemieckich.

23. Małek Zdzisław „Bogdan” z Czarncy, zginął z rąk komunistów w czerwcu 1945 r. w Piotrkowie Trybunalskim.

24. Marcinkowski Zygmunt, lat 27, zginął podczas krwawej niedzieli we Włoszczowie (30-31 X 1943 r.).

25. Mazurek Piotr, brak danych osobowych. Mazurkowie osiedlili się w Kurzelowie, kiedy ojciec Piotra został gajowym na Pękowcu. Wiadomo też, że był pracownikiem kolei, a potem pracownikiem amunicji w Pionkach. W czasie wojny działał w NSZ na terenie Kurzelowa. Niemcy chcieli go ująć u Heleny Kuś (zob.), kiedy młócił tam zboże. Poległ zastrzelony przez żandarmów w trakcie ucieczki w kierunku Międzylesia. Stało się to 18 IX 1944 r. Pochowany na cmentarzu w Kurzelowie.

26. Michalski Zygmunt „Roman”, lat 30, szef propagandy Komendy Powiatu Włoszczowskiego, zginął 9 VIII 1943 r. we Włoszczowie.

27. Moskalewicz Jan „Longin”, oficer WP z Żywca, komendant Powiatu Włoszczowskiego, właściwe nazwisko Jan Matuszczyk.

28. „Murzyn”, ppor., brak nazwiska, zamordowany przez oddział „Garbatego” 11 VII 1943 r. Pisze o nim sporo J. Załęski w swoich pamiętnikach.

29. Oksiński Julian, s. Piotra i Anny z Bugajniaków. Urodził się w 1892 lub 1893 r. Po owdowieniu ożenił się powtórnie w 1932 r. z Bronisławą Dominik z Gościencina. Jako zawód wpisano mu wtedy – robotnik. Działał w NSZ. Zginął w egzekucji 27 XI 1943 r. Pochowany w grobowcu-pomniku.

30. Onderko Wiesław „Czarniecki”. Urodził się prawdopodobnie w 1925 r. Onderkowie osiedlili się w Kurzelowie w czasie wojny po wysiedleniu z Poznańskiego. Jego ojciec pracował w gminie kurzelowskiej jako tłumacz. Był strzelcem w oddziale NSZ „Żbika” – Wł. Kołacińskiego. Zabity 15 lub 16 I 1945 r. przez Rosjan koło Cielętnik w powiecie radomszczańskim. Tam też został pochowany w lesie.

31. Pacanowski Romuald z Włoszczowy, zamordowany w miejscowości Dąbrowy koło Kurzelowa 25 IV 1945 r.

32. Pająk Wacław „Owies” zginął w 1944 r. w bliżej nieznanych okolicznościach.

33. Piątkiewicz Jan „Hubert” zgiął w Wieluniu w 1945 r. już po wyzwoleniu.

34. Prokop Stanisław „Lis”, pochodził z Komornik, zginął z rąk żandarmerii niemieckij 13 I 1944 r. pod Rudką.

35. Przeżyński Witold „Bocian”, zabity 3 III 1945 r. w Wieluniu.

36. Racina Kazimierz „Junak”, zginął 23 VI 1944 r. w Radomsku.

37. Sobczyk Jan „Tygrys”, kapral, zginął w bliżej nieznanych okolicznościach w czasie wojny.

38. Sobczyk Stanisław „Malarski” ze Skałki, zginął pod Olesznem 26 VII 1944 r.

39. Starostecki Stanisław, brak bliższych danych, zginął 23 VI 1944 r. w Radomsku.

40. Światek Władysław „Sekunda”, zginął koło Sulejowa już po wyzwoleniu.

41. Świątkowski Kazimierz „Bokser” z Warszawy, ciężko ranny pod Rząbcem 8 IX 1944 r., zmarł po operacji, pochowany w Radkowie.

42. Wadlicki Marek, brak bliższych danych, zginął w Radomsku 23 VI 1944 r.

43. Wnuk Mieczysław „Wandal”, brak bliższych danych, zginął pod Kłomnicami w grudniu 1943 r.

44. Ziental Bronisław „Dąb” z Krasocina, stracony wyrokiem sądu PRL 30 I 1951 r.

45. Żelezik Izydor „Zagłoba”, zginął pod Kłomnicami w grudniu 1943 r.

46. „Żubr”, brak bliższych danych, aresztowany 9 VIII 1943 r. we Włoszczowie, więziony w Oświęcimiu, skąd nie wrócił.

Przedruk z: „Pamięci Narodowych Sił Zbrojnych we Włoszczowskiem”, Włoszczowa 2001, ss. 46-49.