Marian Franciszek Toporski ps. „Tybr” – żołnierz Narodowej Organizacji Bojowej, więziony w Forcie VII w Poznaniu.
Urodził się 20 stycznia 1913 roku w Berlinie. Jego rodzina przeniosła się do Poznania, gdy miał 7 lat. Po zakończeniu edukacji szkolnej podjął pracę w banku i kontynuował ją do wybuchu II wojny światowej. 10 września 1939 roku Niemcy zajęli Poznań. Niemal natychmiast okupant niemiecki rozpoczął egzekucje i wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej. Wielkopolska została włączona do Rzeszy Niemieckiej jako Kraj Warty. Językiem urzędowym znowu był język niemiecki. Wkrótce zaczął się organizować polski ruch oporu.
W dniu 16 listopada 1939 roku działacze Stronnictwa Narodowego (SN) powołali konspiracyjną organizację wojskową – Narodową Organizację Bojową (NOB). Marian Toporski włączył się w działalność konspiracyjną. W grudniu 1939 roku złożył przysięgę organizacyjną i został żołnierzem NOB. Przyjął pseudonim „Tybr”. Działał w komórce legalizacyjnej, gdyż został zatrudniony w niemieckim Urzędzie Pracy (Arbeitsamt) i miał dostęp do okupacyjnych dokumentów. Dostarczał członkom organizacji formularze dowodów zatrudnienia (Beschäftigungskarten), na podstawie których wystawiano fałszywe dokumenty. Przekazywał informacje o planowanych przez okupanta wysyłkach Polaków na roboty przymusowe do Rzeszy Niemieckiej. Był dowódcą „piątki” NOB, a także brał udział w kolportowaniu wydawanego przez Stronnictwo Narodowe pisma „Polska Narodowa”.
Niemieckie gestapo intensywnie rozpracowywało polski ruch oporu. Na skutek dekonspiracji i zwerbowania w NOB agentów organizacja została rozbita. Pierwsze aresztowania miały miejsce w grudniu 1940 roku. Marian Toporski został aresztowany przez gestapo 8 listopada 1941 roku i osadzony w poznańskim Forcie VII. Fort VII był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym już w październiku 1939 roku przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Na terenie Wielkopolski był największym ośrodkiem eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Był także pierwszym obozem, w którym Niemcy w testowej komorze gazowej użyli gazu do masowego mordowania Polaków.
W dniu 17 listopada 1942 roku wyrokiem niemieckiego Wyższego Sądu Rejonowego w Poznaniu (OLG Posen) na sesji wyjazdowej w Oleśnicy Marian Toporski ps. „Tybr” został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 17 grudnia 1942 roku w niemieckim więzieniu przy ulicy Kleczkowskiej we Wrocławiu.
dr Rafał Sierchuła/Bożena Wołek
