Fundacja im. Kazimierza Wielkiego wydała publikację prof. Piotra Hofmańskiego pt. „Wywiadowca Związku Jaszczurczego. Wspomnienie o Bernardzie Hofmańskim”. Autor opisał losy swojego Ojca, który w młodości był wywiadowcą Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy.
Bernard Hofmański działał na Kujawach, został aresztowany i uwięziony przez Niemców w więzieniu Alt Moabit w Berlinie, a następnie skazany na karę śmierci za usiłowanie oderwania ziem III Rzeszy (Wielkopolski, Śląska i Pomorza) i przyłączenia ich do państwa polskiego. Na spacerniaku w więzieniu Alt Moabit spotkał twórcę Wywiadu „Zachód” Związku Jaszczurczego, najlepszego wywiadu antyniemieckiego czasu II wojny światowej, którym był Stanisław Joute ps. „Stach Zachodni”.
Dzięki pieniądzom rodziny i przekupstwu Niemców zasądzona kara śmierci została zamieniona na wieloletnie więzienie, a Bernard Hofmański w niemieckim więzieniu doczekał końca wojny. Po wojnie skończył studia i został dentystą. Jego nazwisko widnieje na tablicy na murze więzienia Alt Moabit w Berlinie oraz na tablicy pamiątkowej w kościele św. Brygidy w Gdańsku wśród polskich wywiadowców skazanych w więzieniu Alt Moabit na karę śmierci.
Fragment wstępu Leszka Żebrowskiego
„Autor opowiadając o losach swego Ojca, jest cały czas jakby z nim, przywołując jego dokładne, szczegółowe opowieści z życia i przejść, których nie dało się zapomnieć. Nie są to wspomnienia wynikające wyłącznie z pamięci – dzięki zachowanym archiwom rodzinnym mamy do czynienia z dokumentami epoki, fotografiami, listami, dokumentami urzędowymi, w tym niezwykle cennymi, bo więziennymi.
Bernard Hofmański został przyjęty do Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy. O tym, jak ścisła była konspiracja w ramach OW ZJ, może świadczyć fakt, że Bernard Hofmański nazwę organizacji, do której należał, poznał dopiero podczas niemieckiego śledztwa.
Niemcy młodych i bardzo młodych wywiadowców OW ZJ (w tym kobiety i dziewczęta) traktowali szczególnie brutalnie, a po zakończonych śledztwach mordowali ich w straszny sposób, m.in. ścinając im głowy katowskimi toporami. Tak zginął m.in. por. Stanisław Jeute. Taki sam los miał spotkać niepełnoletniego Bernarda Hofmańskiego, Ojca Autora niniejszej relacji pamiętnikarskiej”.
Leszek Żebrowski
Spis treści:
Przedmowa – 7
Od Autora – 14
Rozdział I. Przed wojną – 18
Rozdział II. Wybuch wojny i początek okupacji – 30
Rozdział III. W konspiracji – 45
Rozdział IV. Śledztwo – 68
Rozdział V. Rozprawa i wyrok – 83
Rozdział VI. Ułaskawienie – 104
Rozdział VII. Więzienie – 123
Rozdział VIII. Wyzwolenie i powrót – 140
Rozdział IX. Los Wojtka – 174
Postscriptum – 191
