Kinematografia Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w filmach historycznych o podziemiu zbrojnym skupiała się jedynie na dokonaniach sowieckiej Gwardii Ludowej, przemianowanej później na Armię Ludową. Działania formacji niepodległościowych, jak Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych, bagatelizowała i przedstawiała w negatywnym świetle.
Pierwszym filmem w epoce PRL o Narodowych Siłach Zbrojnych były “Pierwsze dni”. Pochodzi on z 1951 roku. Premierę miał 4 marca 1952 roku. Jest to obraz czarno-biały, trwający godzinę i czterdzieści minut. Powstał na podstawie powieści Bohdana Hamery “Na przykład Plewa”, który również jest autorem scenariusza. Reżyserem filmu jest Jan Rybkowski, znany z realizacji takich filmów jak “Chłopi” i “Kariera Nikodema Dyzmy”. W obrazie tym Narodowe Sily Zbrojne są przedstawione jako banda, która próbuje przekupić rolnika dolarami, by wydał jej zboże. Gdy się to nie udaje, postanawia zrobić to siłą.
Kolejny film o NSZ to “W pościgu za bandą”. Jest to dokument z 1954 roku. Wyreżyserował go Zbigniew Kiersztejn. Autorem scenariusza jest Wacław Skoracki. Trwa on czterdzieści minut. Bohaterami obrazu są żołnierze Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, którzy walczyli między innymi z podziemiem niepodległościowym.
Filmem, w którym pojawia się wątek Narodowych Sił Zbrojnych, jest “Cień”. Został on wyprodukowany w 1956 roku. Premierę miał 1 maja 1956 roku. Powstał na podstawie opowiadania Aleksandra Ścibora-Rylskiego pt.: “Cień”, który również jest autorem scenariusza. Film wyreżyserował Jerzy Kawalerowicz, znany z realizacji “Faraona” i “Quo vadis”. Przedstawiono w nim żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych jako bandytów, których należy zwalczać, gdyż zagrażają społeczeństwu.
O Narodowych Siłach Zbrojnych opowiada też film “Rok pierwszy”. Wyprodukowano go w 1960 roku. Premierę miał 22 września 1960 roku. Jest on ekranizacją powieści “Styczeń” Aleksandra Ścibora-Rylskiego, który jest również autorem scenariusza. Wyreżyserował go Witold Lesiewicz. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych przedstawieni są jako bandyci, którzy terroryzują ludność miasteczka na Lubelszczyźnie.
Filmem w którym przewija się motyw Narodowych Sił Zbrojnych są “Milczące ślady”. Pochodzi on z 1961 roku; premierę miał 19 września 1961 roku. Powstał on na podstawie powieści Mariana Kozłowskiego, który również jest autorem scenariusza, pt.: “Droga przez front”. Wyreżyserował go Zbigniew Kuźmiński, znany z realizacji filmu “Nad Niemnem”. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych przedstawieni sąw nim jako bandyci, których należy zlikwidować.
“Zaduszki” to kolejny film w którym są przedstawieni żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych. Powstał on w 1961 roku, a premierę miał 5 grudnia 1961 roku. Reżyserem i autorem scenariusza jest Tadeusz Konwicki, filmowiec i pisarz, którego twórczość dotyczy głównie Wileńszczyzny. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych są w nim przedstawieni jako okrutnicy, którzy nie zgadzają się na związek małżeński ich kolegi i postanawiają go zabić.
Filmem o Narodowych Silach Zbrojnych jest też “Życie raz jeszcze”. Powstał w 1964 roku. Premierę miał 12 marca 1965 roku. Trwa 92 minuty. Jego reżyserem jest Janusz Morgenstern, znany z realizacji seriali “Stawka większa niż życie” i “Polskich dróg”, w których to sławi się lewicowe bandy zbrojne. Obraz powstał na podstawie powieści Romana Bratnego pt.: “Życie raz jeszcze”, który jest także autorem scenariusza. Film ma przekazać widzowi, że głównym zadaniem żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych jest zwalczanie członków Polskiej Partii Robotniczej.
O Narodowych Siłach Zbrojnych jest też mowa w filmie “Album polski”. Jest to dwuodcinkowy serial trwający łącznie 136 minut. Wyprodukowano go w 1970 roku. Premierę miał 8 maja 1970 roku. Wyreżyserował go Jan Rybkowski. Scenariusz napisał Ryszard Frelek. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych pokazani w nim są jako bandyci, którzy rabują spokojnych pasażerów pociągu.
Żołnierze Narodowych sił Zbrojnych przedstawieni są także w filmie “Nagrody i odznaczenia”. Pochodzi on z 1973 roku. Premierę miał 29 marca 1974 roku. Trwa 102 minuty. Wyreżyserował go i napisał scenariusz Jan Łomnicki, znany z realizacji serialu “Dom”. Obraz powstał na podstawie powieści Wacława Bilińskiego pt.: “Nagrody i odznaczenia”. Żołnierze Narodowych sil Zbrojnych są w nim przedstawieni jako mordercy, którzy chcą zabić rannych członków Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Kolejnym filmem, gdzie pojawiają się żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, jest serial “Ile jest życia”. Składa się on z dwunastu odcinków. Wyprodukowano go w 1974 roku. Premierę miał 30 marca 1976 roku. Reżyserem filmu jest Zbigniew Kuźmiński. Powstał on na podstawie powieści Romana Bratnego pt.: “Ile jest życia”, który również jest autorem scenariusza. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych są jednymi z bohaterów drugiego odcinka tegoż serialu i występują w nim jako mordercy, którzy zabijają niewinnych, młodych ludzi.
“O wolną i ludową” to kolejny film, w którym jest mowa o Narodowych Siłach Zbrojnych. Jest to dokument powstały w 1976 roku. Trwa trzydzieści minut. Wyreżyserował go i napisał scenariusz Marian Duszyński. Opowiada on o kształtowaniu się okupacyjnej władzy ludowej w Polsce. Jedną z form tego zjawiska była walka z podziemiem niepodległościowym, w tym z Narodowymi Siłami Zbrojnymi.
To filmy, gdzie bohaterami są żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, nakręcone w latach 1944-1989. Przedstawieni są w nim jako bandyci, którzy szkodzą ludziom. Ich wizerunek w filmach nie odbiega od tego jak ukazywano ich w innych formach sztuki socrealistycznej i propagandzie tamtego, totalitarnego okresu.
Maciej Tomaszek