Piasecki Stanisław (1900–1941), ps. „Stanisław Mostowski”. Publicysta, krytyk literacki i prozaik, członek SN.
Urodził się 15 XII 1900 we Lwowie. W 1917 uzyskał maturę w Zakopanem i rozpoczął studia na Politechnice we Lwowie. W 1919 przeniósł się do Poznania, gdzie podjął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym UP. W 1920 jako ochotnik brał udział w wojnie z bolszewikami. W 1921 działał w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku i uczestniczył w III powstaniu śląskim.
Następnie podjął przerwane studia i wstąpił do Młodzieży Wszechpolskiej. Współredagował miesięcznik narodowy „Akademik”. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu tytułu magistra ekonomii w 1925 na szerszą skalę współpracował z prasą narodowo-demokratyczną. W 1926 przeniósł się na stałe do Warszawy, wstąpił w szeregi OWP, publikował na łamach centralnej prasy narodowej, m.in. prowadził dział recenzji teatralnych w dzienniku „ABC” (1930–1935). W 1929 opublikował swą pierwszą książkę „Związek Białej Tarczy”. Od stycznia 1935 ukazywał się tygodnik literacki „Prosto z mostu”, którego był redaktorem i właścicielem oraz jednym z głównych publicystów. Dla młodych pisarzy i publicystów stał się mecenasem i doradcą, pomagając im w dalszym rozwoju. Przy tygodniku ukazywała się Biblioteka „Prosto z mostu”, w której wychodziły dzieła jego współpracowników.
Uchodził za czołowego publicystę literackiego i politycznego swego okresu. Ukazały się wówczas dwa tomy jego szkiców literackich: Prosto z mostu (1934) i Prawo do twórczości (1936). W swej twórczości kierował się poczuciem misji dziejowej Polski, propagując powszechny, a nie elitarny dostęp do osiągnięć cywilizacyjnych i kultury. Był bezwzględnym krytykiem bolszewizmu i nazizmu, odbierając te nurty jako kontynuację imperializmów: rosyjskiego i niemieckiego. Miał bardzo krytyczny stosunek do współczesnej mu sztuki i literatury w Polsce, m.in. zdecydowanie deprecjonował Ferdydurke Witolda Gombrowicza za nihilizm ideowy. Stał się nieustannym obiektem napaści prasy sanacyjnej, lewicowo-liberalnej i komunistycznej. W jego krytyce posuwano się do wypominania mu żydowskiego pochodzenia matki (m.in. Julian Tuwim i Janusz Minkiewicz) za krytyczne stanowisko wobec działalności mniejszości żydowskiej w Polsce. Był zwolennikiem emigracji Żydów do Palestyny, z tego powodu popierał syjonizm.
W październiku 1939 wstąpił do konspiracyjnego SN, wchodząc do Zarządu Głównego. Objął funkcję szefa Centralnego Wydziału Propagandy w Zarządzie Głównym SN i KG NOW (pod ps. „Stanisław Mostowski”). Od grudnia 1939 wydawał i redagował główne pismo konspiracyjne SN i NOW, tygodnik „Walka”. Był autorem większości podstawowych tekstów. Aresztowany przez gestapo w nocy z 3 na 4 XII 1940 po rozbiciu tajnej drukarni „Walki”. Po torturach w al. Szucha 31 XII 1940 trafił na Pawiak, gdzie pełnił funkcję bibliotekarza, dzięki czemu mógł się poruszać po więzieniu. Utrzymywał konspiracyjne kontakty z SN, przesyłając kolejne artykuły do wznowionej „Walki”. Rozstrzelany 12 VI 1941 w zbiorowej egzekucji w Palmirach. Jego zwłoki ekshumowano 20 V 1946 i pochowano na miejscowym cmentarzu. W Polsce „ludowej” z racji swych narodowych poglądów został skazany na całkowite zapomnienie.
Leszek Żebrowski
Źródła:
M. Zacharyasz, Stanisław Piasecki – po latach, „Słowo Narodowe” nr 7-8 (15-16) lipiec – sierpień 1990;
M. Urbanowski, Piasecki Stanisław, [w:] Encyklopedia „białych plam”, T. XIV, Radom 2004;
materiały i dokumenty w zbiorach autora.
