Polskie Oddziały Wartownicze przy armii amerykańskiej w latach 1945–1989, red. Monika Mazanek-Wilczyńska, Paweł Skubisz, Henryk Walczak, Szczecin 2011, 299 s.

Podjęte przez zespół autorski zadanie należy uznać za bardzo ważne, cenne, a zarazem niezwykle trudne. Znikoma jest wszak zarówno zachowana spuścizna źródłowa, jak i literatura przedmiotu […]. Należy w związku z tym docenić, że recenzowany zbiór jest efektem nie tylko indywidualnych dokonań poszczególnych referentów, ale także ciekawym świadectwem kooperatywy naukowej sporego zespołu autorów. Dzięki niej uzyskaliśmy – może jeszcze niepełny – ale z pewnością wielopłaszczyznowy i bogaty obraz służby kilkudziesięciu tysięcy polskich żołnierzy u boku armii amerykańskiej po II wojnie światowej.

Praca odnosi się do żołnierzy zapomnianych, do marginesu wielkiego polskiego czynu zbrojnego lat II wojny światowej i następnych. Trudno więc oczekiwać tak bliskiej każdemu historykowi wszechstronnej i pełnej kwerendy źródłowej, porównywania ze sobą dokumentów, polemiki z innymi opracowaniami. Siłą rzeczy część tekstów mogła opierać się na bardzo wąskiej bazie, na strzępach źródeł. Tym bardziej należy docenić wysiłek zespołu autorskiego, który wspólnie dokonał bardzo obszernej kwerendy.

Spenetrowane zostały zespoły znajdujące się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego, Archiwum Instytutu Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL, Archiwum Miejskim w Regensburg, Archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Hanowerze. Badania te uzupełnione zostały kwerendą w prasie polskiej i zagranicznej, w wydawnictwach źródłowych oraz w Internecie. […] Dzięki tej wszechstronności badawczej otrzymaliśmy obraz służby kompanii wartowniczych i życia ich żołnierzy z uwzględnieniem aspektów organizacyjnych, ekonomicznych, społecznych, religijnych. Cennym uzupełnieniem tego obrazu jest przedstawienie tragicznych losów tych z nich, którzy wybrali powrót do Polski.

Fragment z recenzji dr. hab. Adama Makowskiego, prof. US

Źródło: ipn.gov.pl