Por. Tadeusz Gaertner ps. „Kruk”, „Grot” − żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych

Życiorysy

Tadeusz Gaertner ps. „Kruk”, „Grot” urodził się 20 października 1928 r. w Obornikach. Do oddziału podziemia niepodległościowego wstąpił na jesieni 1943 r. na terenie Skarżyska-Kamiennej. Jak się później okazało, organizacją, do której wstąpił, były Narodowe Siły Zbrojne. Początkowo jego działalność polegała na dostarczaniu przesyłek, paczek z amunicją oraz obserwowaniu transportów wojskowych, z których zapamiętywał emblematy jednostek i przenosił je na papier. Na okres od maja 1944 do lipca 1945 r. jego rodzina wyjechała ze Skarżyska. Z tego powodu „Kruk” czasowo zerwał kontakty z organizacją. Przed wyjazdem pozostawił do siebie kontakt z adresem zamieszkania.Ponownie podjął współpracę z NSZ w styczniu 1946 r., gdy w rodzinnych Obornikach skontaktował się z nim były przełożony z terenu Skarżyska. Tadeusz Gaertner wspomina: „[…] powiedział, że wobec sytuacji, jaka zaistniała w kraju, działamy dalej. Spytał, czy jestem gotów do podjęcia pracy. Zgodziłem się, widząc, co się dzieje”. Na polecenie przełożonego dobrał sobie jeszcze jedną osobę, z którą prowadził działalność obserwacyjną. Obserwacji podlegali szczególnie aktywni działacze Polskiej Partii Robotniczej (PPR), Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) oraz Urzędu Bezpieczeństwa (UB), Milicji Obywatelskiej (MO) i ORMO. Szczególny nacisk kładziono na obserwację zachowania oraz działalności funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji. Informacje te trafiały do dowództwa w Poznaniu, miejsce spotkania za każdym razem było inne. Wśród osób szczególnie obserwowanych i niebezpiecznych był szef pionu śledczego UB w Obornikach − Zwiernik.

W międzyczasie Tadeusz Gaertner wstąpił do obornickiego Hufca Przysposobienia Wojskowego, gdzie przeszedł podstawowe szkolenie z zakresu posługiwania się bronią, tj. karabinem, pistoletem, pistoletem maszynowym i karabinem maszynowym.

Wiosną 1947 r. Tadeusz Gaertner wraz z rodziną przeprowadził się do Osiecznicy pod Bolesławcem. Razem ze swoim kolegą podjęli decyzję o kontynuowaniu działalności konspiracyjnej i nawiązali kontakt z organizacją. Otrzymali rozkaz zorganizowania siatki konspiracyjnej w powiecie bolesławieckim oraz w powiatach sąsiednich i przygranicznych. Zaczęto tworzyć zręby przyszłej rozbudowanej grupy Narodowych Sił Zbrojnych. Zadania, które wyznaczono grupie, polegały na gromadzeniu broni, drukowaniu i kolportowaniu materiałów propagandowych oraz prowadzeniu wywiadu. Do końca roku szkielet grupy był gotowy. Zgromadzono potrzebne materiały, rozpoczęto nasłuch radiowy oraz opracowywanie ulotek i innych materiałów propagandowych. Wiosną 1948 r. oficjalnie powstała samodzielna grupa Narodowych Sił Zbrojnych − Grupa Dolny Śląsk im. Józefa Piłsudskiego kryptonim „Pasieka”. Jej dowódcą został Tadeusz Gaertner, który przyjął pseudonim „Grot”, „Kruk”.

Po uruchomieniu małej drukarni zaczęto wydawać gazetki „Świt” oraz „Głos Podziemia”, które były kolportowane przez sieć organizacyjną. Drukowano je na terenie Biblioteki Gminnej w Osiecznicy. Swoimi działaniami grupa Gaertnera objęła tereny miejscowości: Wałbrzych, Jelenia Góra, Nowogrodziec, Osiecznica, Tomisław oraz Żary. Jedyną z pierwszych i najbardziej spektakularnych akcji grupy było zniszczenie, podczas zjazdu zjednoczeniowego PPR i PPS, 64 afiszy propagandowych, 11 portretów towarzyszy partyjnych oraz kilkunastu czerwonych flag na terenie Kliczkowa, Lwówka oraz Żar. Członkowie grupy niszczyli komunistyczne ogłoszenia i plakaty propagandowe, a także prowadzili rozpoznanie miejscowych sił komunistycznego aparatu represji.

Struktura i obsada personalna Komendy Osiecznica NSZ − Grupa Dolny Śląsk kryptonim „Pasieka”:

Komendant: Tadeusz Gaertner ps. „Kruk”, „Grot”

Zastępca Komendanta: Henryk Wilk ps. „Orlicz”

Członek Komendy: Lech Krzysiak ps. „Błyskawica”

Placówka Tomisław kryptonim „Parasol”

Jan Sołkiewicz ps. „Atos” − dowódca

pozostali członkowie N.N.

Placówka Żary kryptonim „Górnik”

Zygmunt Szczechowiak ps. „Jastrząb” − dowódca

Franciszek Stokłosa ps. „Kot”

Zdzisław Pichalski ps. N.N

pozostali członkowie N.N.

Placówka Jelenia Góra kryptonim „Śnieżka”

Barbara Gaertner ps. „Niewiem” − dowódca

Genowefa Cytryniak ps. „Dzięcioł”

Bożena Skobalska ps. „Jaskółka”

pozostali członkowie N.N.

Placówka Wałbrzych kryptonim „Liceum”

Tadeusz Jasiński ps. „Jaś” − dowódca

pozostali członkowie N.N.

Siatką wywiadowczą kierowała Maria Cytryniak ps. „Ćma”, pozostali członkowie nieznani.

Organizacja była w posiadaniu 1 karabinu, amunicji oraz kilku granatów. W dalszych planach przewidywano szkolenie wojskowe i przygotowanie bojówki.

W 1949 r. doszło do dekonspiracji grupy, po której nastąpiły aresztowania. W dniach 24, 25 i 26 marca 1949 r. aresztowano prawie wszystkich członków organizacji. Ucieczka udała się jedynie Leszkowi Krzysiakowi (później został aresztowany). Z aresztu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bolesławcu, Jeleniej Górze i Żarach członków Grupy Dolny Śląsk NSZ przewieziono do Wrocławia, gdzie stanęli przed Wojskowym Sądem Rejonowym (WSR).

„Nie stosowano wobec mnie, ani wobec innych członków naszej grupy, przemocy fizycznej. Straszono, ale nie stosowano. Natomiast aresztowano mojego ojca, bito go i lżono w celi sąsiedniej tak, żebym to słyszał”. Tak opisał Tadeusz Gaertner metody stosowane przez śledczych. W trakcie śledztwa ubecy straszyli go, że aresztują także jego matkę i nieletniego brata. Komuniści przetrzymywali go w ciasnej celi wraz z trzema kolegami. Cela była na tyle mała, że można było tylko siedzieć albo stać. „Były też częste przesłuchania o różnych porach, przeważnie w nocy. Ich częstotliwość była bardzo różna. Były okresy, w których właściwie nie było, kiedy spać”.

Proces sądowy, który odbył się przed Wojskowym Sądem Rejonowym (WSR) we Wrocławiu, był starannie wyreżyserowanym pokazem fałszu w wykonaniu komunistycznych organów terroru. W dniu 25 sierpnia 1949 r. WSR we Wrocławiu skazał Tadeusza Gaertnera ps. „Kruk” z art. 86 § 1 i 2 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego na karę 12 lat więzienia, utratę praw obywatelskich i honorowych na 5 lat oraz utratę mienia. W sprawie orzekali: chor. Franciszek Kapczuk – przewodniczący składu sędziowskiego, chor. Jerzy Klimczyk – asesor, strz. Władysław Jarząbek – ławnik (z Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego). Prokuratorem był por. Eugeniusz Tnarkiewicz. Wraz z Tadeuszem Gaertnerem zostali skazani na kary więzienia: Henryk Wilk ps. „Orlicz” − 8 lat, Jan Sołkiewicz ps. „Atos” − 7 lat, Zygmunt Szczechowiak ps. „Jastrząb” − 8 lat, Franciszek Stokłosa ps. „Drapieżny Kot” − 5 lat, Zdzisław Piechalski ps. „Jan Kulak” − 3 lata. W drugim procesie, zakończonym 28 lutego 1950 r., WSR we Wrocławiu skazał na kary więzienia: Barbarę Gaertner ps. „Niewiem” − 5 lat, Genowefę Cytryniak ps. „Dzięcioł” − 2 lata, Bożenę Skobalską ps. „Jaskółka” − 1 rok i 6 miesięcy.

Z zasądzonych 12 lat więzienia, Tadeusz Gaertner odsiedział 6. Najpierw był więźniem więzienia przy ulicy Kleczkowskiej we Wrocławiu, a następnie został przeniesiony do więzienia w Rawiczu.

W dniu 29 stycznia 1992 r. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu zrehabilitował Tadeusza Gaertnera, unieważniając wyrok sądu komunistycznego. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że działania prowadzone przez Tadeusza Gaertnera były związane „[…] z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego […]”.

Tadeusz Gaertner ps. „Kruk” − dowódca samodzielnego oddziału NSZ kryptonim „Pasieka” − zmarł 11 sierpnia 2019 r.

Z dniem 22 sierpnia 2000 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej mianował Tadeusza Gaertnera na stopień podporucznika Wojska Polskiego.