W dniu 5 maja 2023 roku minęła 78. rocznica wyzwolenia przez Brygadę Świętokrzyską Narodowych Sił Zbrojnych niemieckiego obozu koncentracyjnego w czeskim Holiszowie. Polscy żołnierze pod dowództwem płk. Antoniego Szackiego ps. „Bohun” uratowali od śmierci około tysiąc więźniarek, w tym Żydówki zamknięte w barakach podlanych ropą i skazane na śmierć w ogniu. Uratowali również około 10 000 robotników przymusowych, wykorzystywanych jako siła niewolnicza w okolicznych niemieckich fabrykach zbrojeniowych.
W tegorocznych uroczystości upamiętniających wyzwolenie niemieckiego obozu w Holiszowie wzięli udział członkowie Związku Żołnierzy NSZ jako przedstawiciele strony polskiej, przedstawiciele władz lokalnych i mieszkańcy Republiki Czeskiej oraz delegacja z Belgii. Wydarzenie zorganizował Związek Żołnierzy NSZ.
Po polsko-czeskiej mszy uczestnicy uroczystości udali się pod tablicę upamiętniającą wyzwolenie niemieckiego obozu koncentracyjnego przez Brygadę Świętokrzyską NSZ złożyć wieńce, wiązanki i znicze pamięci.
Podczas Uroczystości 78. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie przez Brygadę Świętokrzyską Narodowych Sił Zbrojnych głos zabrali:
- przedstawiciel starostwa Holiszów,
- przedstawiciel Stowarzyszenia Weteranów Belgijskich,
- prezes Zarządu Głównego ZŻNSZ.
Przez wiele lat Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych inicjował państwowe uroczystości pod murem obozu w Holiszowie. Pierwszą tablicę pamiątkową umieścili w tym miejscu czescy patrioci, miłośnicy prawdy historycznej. W 2018 roku członkowie Związku Żołnierzy NSZ ufundowali i wmurowali na murze niemieckiego obozu koncentracyjnego polską tablicę upamiętniającą wyzwolenie obozu w Holiszowie przez żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Wmurowana przez Związek Żołnierzy NSZ tablica zawiera w sobie małą tabliczkę ufundowaną przez społeczeństwo miasta Holiszów. Wirus atakujący świat sprawił, że przez kilka lata nie mogliśmy, jako organizacja społeczna, uczestniczyć w uroczystościach w Holiszowie, które stały się naszym narodowym wydarzeniem i obowiązkiem wobec wyzwolicieli.
Rys historyczny:
W dniu 5 maja 1945 r. żołnierze Brygady Świętokrzyskiej wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny Holleischen (filia KL Flossenbürg) w Holiszowie k. Pilzna. Oswobodzili około 1000 kobiet: 400 Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek, Czeszki, Holenderki, Belgijki, Rumunki, Jugosłowianki, Włoszki, Ukrainki, Rosjanki i inne narodowości.
Niemiecka obsługa obozu z SS planowała likwidację więźniarek pochodzenia żydowskiego przed nadejściem wojsk amerykańskich. Niemcy oddzielili je od pozostałych więźniarek innych narodowości, zamknęli w oddzielnym baraku a drzwi i okna zabili deskami. Obsługa obozu podłożyła pod barak substancje łatwopalne i czekała na rozkaz podłożenia ognia, żeby spalić Żydówki żywcem. Dobrze przeprowadzony atak Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych ocalił wszystkie więźniarki, żadna nie zginęła. Straty własne Brygady NSZ wynosiły 2 rannych.
Oprócz wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie, Brygada Świętokrzyska oswobodziła około 10.000 cudzoziemskich robotników przymusowych, których Niemcy zmuszali do niewolniczej pracy w swoich zakładach przemysłowych w okolicy Holiszowa.
Polscy żołnierze z NSZ rozbijali niemieckie jednostki wojskowe na terenie Czech. Na przykład wzięli do niewoli sztab jednego z korpusów niemieckich, a następnie przekazali jeńców Amerykanom. Żołnierze NSZ likwidowali organizowane przez Niemców zasadzki na zbliżających się żołnierzy amerykańskich. Amerykanie w dowód wdzięczności zezwolili żołnierzom Brygady Świętokrzyskiej na noszenie na swoich mundurach naszywki 2. Dywizji Piechoty Armii Amerykańskiej „Indian Head” i po wojnie nie zgodzili się z żądaniem Stalina, na wydanie mu żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ.
