Stanisław Kasznica (1908-1948), ppor. rez. WP, ppłk NSZ (1945); pseudonimy: „Stanisław Wąsacz”, „Wąsowski”, „Przepona”, „Służa”, „Maszkowski”, „Borowski”.
Urodzony 25.07.1908 r. we Lwowie, syn Stanisława, profesora i rektora Uniwersytetu Poznańskiego, oraz Amelii z Malewskich. Studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu. W okresie studiów działał w Bratniej Pomocy. Działalność polityczną rozpoczął w Obozie Wielkiej Polski, od kwietnia 1934 r. działał w Obozie Narodowo-Radykalnym (ONR-ABC). Działał w wewnętrznej (tajnej) strukturze ONR Organizacji Polskiej.
W kampanii wojennej 1939 r. brał udział w VII DAK w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii gen. R. Abrahama. Nie poszedł do niewoli, od października 1939 r. był jednym z czołowych działaczy tzw. Grupy Szańca (wojennej kontynuacji ONR-ABC), organizując z jej ramienia komisariaty cywilne. W lipcu 1943 r. wszedł w skład Prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej, kierując wydziałem Służby Cywilnej. Równolegle pełnił funkcję szefa administracji ogólnej Służby Cywilnej Narodu. W lecie 1943 r. opracował regulamin sądów kapturowych dla SCN. Od lipca 1944 r. szef I oddziału KG NSZ (niescalonego z AK), we wrześniu tego roku mianowany komendantem Okręgu VIII (Częstochowa) NSZ (niescalonego). Funkcję tę pełnił do stycznia 1945 r.
Od stycznia do sierpnia 1945 r. był inspektorem Obszaru Zachodniego NSZ (niescalonego), wchodząc równocześnie w skład Rady Inspektorów. W marcu 1945 r. został zastępcą komendanta Obszaru Zachodniego „Nie”, od kwietnia zaś p.o. komendantem tego obszaru. Utworzył w jego ramach trzy organizacje konspiracyjne: Armię Polską (o charakterze wywiadowczym), Pokolenie Polski Niepodległej (w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) i Legię Akademicką (na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu). Od marca 1945 r. był szefem I oddziału KG NSZ (niescalonego), w lipcu tego roku został mianowany szefem Rady Inspektorów.
W sierpniu 1945 r., po wyjeździe gen. Z. Broniewskiego „Boguckiego”, został p.o. dowódcą NSZ (niescalonego). Od czerwca 1946 r. był szefem wywiadu OP, od końca tego roku był kierownikiem Komitetu Politycznego OP. Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki organizacji NSZ (niescalonego) KG Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Aresztowany 15 lutego 1947 r. przez UB, został skazany 2.03.1948 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci. Wyrok został wykonany 12 maja 1948 r. w więzieniu na Mokotowie.
Był żonaty od 13.12.1939 r. z Reginą Niedźwiałowską, miał córkę Zofię (urodzoną w 1940 r.).
Odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego z Mieczami (1944 r.) oraz Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego (pośmiertnie w 1993 r.).
Tadeusz Paweł Rutkowski
Dnia 20.02.2013 dyrektor IPN ogłosił odnalezienie szczątków Stanisława Kasznicy na tzw. „Łączce” na warszawskich Powązkach Wojskowych.
