Stanisław Perz ps. „Stan” – żołnierz Narodowej Organizacji Bojowej, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej.
Urodził się 20 marca 1895 roku we Wronkach, powiat Szamotuły, pod zaborem pruskim. . W czasie I wojny światowej został zmobilizowany do armii niemieckiej. Za męstwo na polu walki odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy. Uczestniczył również w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu działań wojennych osiedlił się w Poznaniu. Pracował jako ślusarz w Warsztatach Głównych Parowozowo-Wagonowych Polskich Kolei Państwowych w Poznaniu, czyli późniejszych Poznańskich Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (w skrócie ZNTK Poznań). W dniu 10 września 1939 roku Niemcy zajęli Poznań. Niemal natychmiast okupant niemiecki rozpoczął egzekucje i wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej. Wielkopolska została włączona do Rzeszy Niemieckiej jako Kraj Warty. Językiem urzędowym stał się język niemiecki.
Pod niemiecką okupacją Polacy szybko zaczęli organizować konspirację. W dniu 16 listopada 1939 roku działacze Stronnictwa Narodowego (SN) powołali konspiracyjną organizację wojskową – Narodową Organizację Bojową (NOB). Stanisław Perz zaangażował się w działalność ruchu oporu. W lecie 1940 roku został zaprzysiężony do NOB w Wydzielonym Obwodzie Warsztaty Kolejowe w Poznaniu. Przyjął pseudonim „Stan”. Wiemy, że dowodził „piątką” NOB oraz uczestniczył w szkoleniach wojskowych prowadzonych w Wydzielonym Obwodzie Warsztaty Kolejowe. Udostępniał także swoje mieszkanie na spotkania organizacyjne.
Na skutek dekonspiracji i zwerbowania w NOB agentów organizacja została rozbita. Stanisław Perz ps. „Stan” został aresztowany przez gestapo 27 stycznia 1941 roku i osadzony w poznańskim Forcie VII, a później w niemieckim więzieniu w Kłodzku. Fort VII był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Na terenie Wielkopolski był największym ośrodkiem eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Był także pierwszym obozem, w którym Niemcy w testowej komorze gazowej użyli gazu do masowego mordowania Polaków.
W dniu 25 marca 1942 roku wyrokiem niemieckiego Wyższego Sądu Rejonowego w Poznaniu (OLG Posen) na sesji wyjazdowej w Oleśnicy Stanisław Perz ps. „Stan” został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 23 maja 1942 roku w niemieckim więzieniu przy ulicy Kleczkowskiej we Wrocławiu. Miał 47 lat.
dr Rafał Sierchuła/Bożena Wołek
