W Poznaniu 25 grudnia 2021 roku, w wieku 97 lat, zmarła por. Maria Pajzderska z domu Czapska ps. „Marysia”, „Maria”, łączniczka i sanitariuszka Narodowej Organizacji Wojskowej-Armii Krajowej, uczestniczka powstania warszawskiego w Batalionie „Gustaw-Harnaś” Kompania „Grażyna” (pluton sanitarny).
Urodziła się 3 grudnia 1924 roku w Warszawie i tu mieszkała z siostrą i matką do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. Wiosną 1942 roku wstąpiła w szeregi Narodowej Organizacji Wojskowej. Złożyła przysięgę przed ppor. Tadeuszem Macińskim ps. „Prus”. Ukończyła przeszkolenie sanitarne, bojowe, łącznościowe oraz ideologiczne Stronnictwa Narodowego. Utrzymywała regularny kontakt ze Zbigniewem Stypułkowskim ps. „Sobota”. W 1944 roku w ramach akcji scaleniowej jej oddział przeszedł pod komendę Armii Krajowej. W chwili wybuchu powstania warszawskiego miała 20 lat. Pełniła funkcję sanitariuszki patrolowej w Batalionie NOW-AK „Gustaw-Harnaś” w Śródmieściu. Podczas powstania jej starsza siostra Danuta Czapska została ciężko poparzona od wybuchu pocisku zapalającego, tzw. „krowy”. Po upadku powstania Maria Pajzderska razem z matką i poważnie ranną siostrą wyszły ze stolicy do Komorowa. Po śmierci siostry (6.10.1944 r.) wyjechała z matką do Białego Dunajca, gdzie zastało je zakończenie II wojny światowej.
Maria Pajzderska ujawniła się przed Urzędem Bezpieczeństwa w 1947 roku. Do 1956 roku była regularnie nękana przez funkcjonariuszy UB, a do późnych lat 70-tych inwigilowana przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa. Po wojnie ukończyła studia architektoniczne w Poznaniu i tam zamieszkała. W 1952 roku wyszła za mąż za Andrzeja Pajzderskiego. W okresie PRL odmawiała przyjęcia odznaczeń państwowych za udział w powstaniu warszawskim. Po 1989 roku zapisała się do Związku Powstańców Warszawskich oraz Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. W powstałym w 1993 roku Okręgu Wielkopolska Związku Żołnierzy NSZ pełniła funkcję członka zarządu, a następnie sekretarza okręgu. Zmarła w Poznaniu 25 grudnia 2021 roku, trzy tygodnie po swoich 97. urodzinach. Została pochowana 30.12.2021 roku na Cmentarzu Jeżyckim w Poznaniu.
Awansowana została na stopień porucznika Wojska Polskiego w stanie spoczynku. Za swoje zasługi została uhonorowana m.in.: Orderem Krzyża Niepodległości II klasy, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, Medalem Pamiątkowym 75-lecia NSZ i wieloma innymi. Por. Maria Pajzderska ps. „Marysia” jest bohaterką wydanej w 2019 roku książki Małgorzaty Buczek „A u nas świeci słońce…”.
