Zygmunt Machowicz – żołnierz Narodowej Organizacji Bojowej, członek Stronnictwa Narodowego.
Urodził się 18 marca 1921 roku w Jaraczewie, powiat jarociński. Mieszkał w Poznaniu. Pracował jako sprzedawca. Był członkiem założonego w 1928 roku Stronnictwa Narodowego (SN), największej partii politycznej w Polsce międzywojennej. W momencie wybuchu II wojny światowej miał 18 lat, ale nie został zmobilizowany.
W dniu 10 września 1939 roku Niemcy zajęli Poznań. Niemal natychmiast okupant niemiecki rozpoczął egzekucje i wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej. Wielkopolska została włączona do Rzeszy Niemieckiej jako Kraj Warty. Językiem urzędowym stał się język niemiecki. Na początku października 1939 roku ukazały się pierwsze niemieckie rozporządzenia nakazujące zdanie przez polską ludność posiadanych radioodbiorników. Za niewykonanie tego nakazu groziła kara więzienia lub śmierci. Konfiskata odbiorników miała uniemożliwić Polakom dostęp do audycji radiowych nadawanych przez aliantów. Informacje o sytuacji na frontach II wojny światowej nadawane były specjalnie dla Polaków m.in. przez Brytyjczyków, Amerykanów, Francuzów. Za sporządzanie notatek z programów radiowych i ich rozpowszechnianie groziła kara śmierci lub obozu koncentracyjnego.
Pod niemiecką okupacją Polacy szybko zaczęli organizować konspirację. W dniu 16 listopada 1939 roku działacze Stronnictwa Narodowego (SN) powołali konspiracyjną organizację wojskową – Narodową Organizację Bojową (NOB). Zygmunt Machowicz włączył się w działania ruchu oporu i w październiku 1940 roku został zaprzysiężony do NOB. Był dowódcą siedmiu „piątek” na terenie poznańskich dzielnic Śródmieście i Wilda. Prowadził nasłuch radiowy dla redakcji „Polski Narodowej”, konspiracyjnego pisma wydawanego przez Stronnictwo Narodowe. Brał udział w kolportowaniu „Polski Narodowej”. Przygotowywał spisy osiedlanych w Poznaniu Niemców, zbierał informacje o kolaborantach.
Na skutek dekonspiracji i zwerbowania w NOB agentów organizacja została rozbita. Zygmunt Machowicz został aresztowany przez gestapo 27 lipca 1941 roku i osadzony w poznańskim Forcie VII. Fort VII był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Na terenie Wielkopolski był największym ośrodkiem eksterminacji polskiej ludności cywilnej. Był także pierwszym obozem, w którym Niemcy w testowej komorze gazowej użyli gazu do masowego mordowania Polaków.
Brutalne śledztwo, któremu Niemcy poddali Machowicza trwało prawie rok. Było prowadzone przez gestapo w Forcie VII, a później w niemieckich więzieniach przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu oraz we Wronkach. W dniu 10 sierpnia 1942 roku wyrokiem niemieckiego Wyższego Sądu Rejonowego w Poznaniu (OLG Posen) Zygmunt Machowicz został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 września 1942 roku w niemieckim więzieniu przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu. Miał 21 lat.
dr Rafał Sierchuła/Bożena Wołek
